Tevhid Risalesi | İmam Gazali

TEVHİD RİSALESİ - ER-RİSÂLETÜ'T-TEVHÎD

Sevgili Okuyucularımız! Önsöz menfaatine kaleme alınan ve sizin dikkatinize yönelik bu yazı. Çevrelica düşünüldüğü ve uzunca yazılması tasarlandığı halde buna muvaffak olunamamıştır. Hem içinde karşılama zaman ve zeminin. hem de hâlet-i ruhiyemizin bu türden meseleleri (ilm-i ledün. tevhid vb.) ifade etmeye müstehak olmayışı bir sebep olarak gösterilebilir. Bununla birlikte bu kadar önemli ve yanlış düşünme (ya da hiç anlaşılmaması) çalıştırma kimi zaman istismara mâruz kalan bu önemli duruma dair hiçbir şey yazmamak bizim için doğru ev. Kısaca söylemek gerekirse. Üzerinde bir zamanlar düşünme ve notlar alma gereksinimlerimiz hakkında bir konuda şahsî kanaatlerimizin bir kısmını yine de birlikte paylaşmaktan alamamak. Belki bizim başaramadığımızı siz başarırsınız. içimizde uyanmayan hakikatler sizde uyanır diye. Eldekiki kitap konularının ruhuna ilişkin birkaç hususu kısaca. birer anekdot şeklinde sunuyoruz. *** Özel anlamda değil de genel anlamda "ledün ilmi" elde etmenin her sürecinde ve her anında hal. her şey "âlem-i gayb" ile irtibatlıdır ve âlem-i şehadet. âlem-i gayb tarafından (her şeyle her şeyde) çepeçevre kuşatılmıştır. İnsan içinde bulunduğu sebepler âleminde. bazi yaratma ve vasıtalar ile çeşitli ilimlerden bir derece elde edebilir. Bu ilimler. kulun talep derecesine ve tercihine göre farklı olur; ama bütün elde edilenlerin "mârifet" (Allah'ı eşyanın şehadetiyle tanıma). "hakikat". "nur" ve "hikmet" haline dönüşp insanda kalbî ve ruhî bir "uyanişa" oluşmasının oluşması ancak ikinci bir muamele ile mümkün olmaktadır. Bu da akıldan kalbe bir köprü atıp bütün bilgi. Ve böylece hikmet ve mârifet nimetine mazhar kılınmaktır.İşte ilm-i bâtın.ilm-i gayb.ilm-i ledün şeklinde tabir edilen hakikati -kanaatimizce- bu meyanda düşünmek daha isabetli olacaktır. *** İlm-i ledün denen bu gizli ilmi. sırlı hakikati akılla kavrayamamak aslında "kesb-vehb" meselesini anlamak ve birbirinden kısıtlamayla bağlantılıdır. Kesb. kulun doğurmasıdır; vehb ise. yüce Allah'ın ihsanıdır. Aslında her "kesb" aynı zamanda "vehb"dir. Her şeyin sebepler dairesinden defteri "kesb". ama itikad ve kudret dairesinden ocağı "vehb"dir. Her şey bize sonsuz ikram ve ihsan sahibi yüce yaratıcı tarafından verilmektedir. Kesbin içinde vehbi görememek. ilmin. sebep-sonuç zinciri içinde kalınarak. Yalnızca sınırlı koşullar içinde elde edilen bir bilgi ve kültür yapısından ibaret olduğu düşüncesini uyandırır ki. boo yanlıştır. Bu anlayış. İnsanın mahiyetinin ne kadar geniş ve engin olduğunu kavrayışıyıp insanı sadece bir "akıl varlığı" olarak görmekten götürmektedir. Yine de insan kalp. dinlenmek akıl. merhaba. sır vb. gibi ve daha pek çok mânevî âza ve latife denilen ince. Hassas cevherler ve hislerden mürekkeb bir mahluktur. Buna göre ilm-i ledün; yüce Allah tarafından ruha ilka edilmiş bir nurdur. kalbe atılan özel bir ilimdir. sırra emanet edilen ilahî bir emanettir diyebiliriz. İlm-i ledün için kula verilen cüz'î iradenin sarfedilmesi. belli sebeplere yapıştırılması. onu almaya bir derece hazırlık yapılması lazımdır; Ancak işin aslı kulun kesbi değil. yüce Allah'ın tercihi ve ihsanıdır. Çünku veya herkese verilmez.

Pratik hayatımızdaki iş. faaliyet ve düşüncelerimizi hep alıştığımız bir sebep-sonuç zinciri içinde ve madde şartlarını değerlendiriyor. eşyalar ve kâinata tek gözle bakmak; bis bilir biz yapıyoruz. biz çalışıyor. biz kazanıyoruz zannederek ciddi bir hataya düşüyoruz. Sadece kendi ürettiklerimizi dikkate almak. bunun dışında "ilm-i iman". "ilm-i tevhîd". "mârifet". "muhabbet". "ilham". "ferâset" gibi mânevî ilimlerin olabileceğini hiç mi hiç beklemiyoruz. Önce pratik yapmaz ve içinde müşahede edilenler (cüz'iyyat) Allah'tan koparılıp (hâşâ!) sebeplere isnat ediliyor. Bunun tutulduğu bir tezahürü olarak da ilmi sadece fıkıh. tefsir kelâm. fizik. kimya. Biyoloji kitaplarında yazılanlardan ibaret sayabiliyoruz. Oysa gerçek ilim. insan ruhunun eşyalarının hakikatlerini bilmesidir. Hakiki ilim eşyanın mülkünü değil. melekûtunu bilmektir. *** İmam Gazâlî (rah). risâlesinin daha ilk cümlelerinde aslında ilm-i lezweinün (dolayısıyla iman. yakîn ve tevhid ilminin) elde edilme şekline ve gerekli şu hükümlerin sözleriyle dikkat çeker: "Hamd. seçilen kullarının kalplerini velâyet nuruyla süsleyen. Onların nefislerini en güzel ilâhî yardımlarıyla terbiye eden. irfan sahibi âlimlere dirayet anahtarlarıyla tevhid kapısını açan Allah'a m asustur." Burada. "seçilmiş kullarının kalplerini velâyet nuruyla süsleyen” demekle; hem kalplerin ancak iman. takvâ ve amel-i salih esasına dayanan "velâyet nuruyla” süsleneceğini. hem kalbin velâyet nuruyla süslenmesinin ancak Allah Teâlâ'yı tanımaya bağlı olduğunu söylemektedir. Ayrıca "dostlarının kalplerini süsleyen" ibaresinde kalbin süslenmesi. mânevî güzellik. ilim ve hikmet ile donatılmasının yüce ancak Allah'a ait bir iş olduğu. Bu işte insana düşen vazife. bu ilahî ikramı almaya kalbini hazırlaması. bunun için gerekli çalışmaların yürütülmesidir. Bunun en güzel yolu; kulun surekli bir acz. fatura ilgi ve tefekkür şuuruyla nefsinin terbiyesine çalışmasıdır. Kula memeleri. irade gosterip. Sebeplere sarılıp dergâh-ı ilâhiyyeye yönelip dili. gönül ve hali ile yüce rabbine yalvarması. Devamında. "…özel ilahî yardım ile onların nefislerini terbiye eden” ifadesiyle. "...İrfan sahibi âlimlere dirayet anahtarlarıyla tevhid kapısının açılması” iki temel şarta bağlanmaktadır. İlk. "irfan sahibi âlim olmak” (sadece âlim değil); ikinci ise "dirayet anahtarlarını" kullanmaktır. "İrfan sahibi âlim" olmak. Akılla kalbi birleştirmekle mümkünür. İlim akılla. irfan kalple öğrenilir. İlim bilmek. kaynağı birdir; hedefleri de benzer. Bu kâinatta her şey.Allah'tan gelmiştir; Dirayet. ayrı bir sanattır. Dirayet. ferâset ister. Ferâset. işin iç yüzüne bakın. hakikatine emanet etmek. saklı şeyleri görmek. harekete geçin. anladığını geçişk. idrak ettiğini yaşamak ve yaşayarak ulaşmaktır. Bunun sonucu. hakikate hayran kalmak. Hakk'ın muhabbetine dalmak. bu aşk ile yeni bir canın bulunduğu kâmil insan olmaktır. Vesselâm...

Teknoloji Özellikleri;